اختلال خواندن یا دیسلکسیا (dyslexia) یکی از شناخته شده‌ترین ناتوانی‌های یادگیری است. با این حال، بسیاری از مردم معنی دیسلکسیا را درک نمی‌کنند. اگر شما یا فردی که می‌شناسید، مبتلا به دیسلکسیا است، در این مقاله همراه ما باشید تا در مورد علل ابتلا به این بیماری و روش‌های درمان و کنترل آن به طور کامل صحبت کنیم.
اختلال خواندن چیست؟
اختلال خواندن یا همان دیسلکسیا یک ناتوانی یادگیری است که یادگیری خواندن را برای افراد دشوارتر می‌کند. کارشناسان بر این باورند که تقریباً 15 تا 20 درصد از جمعیت دارای علائم اختلال خواندن هستند.
اگر دیسلکسیا داشته باشید، ممکن است با سرعت خیلی پایینی متون را بخوانید یا در تشخیص کلمات مشکل داشته باشید. اغلب، افراد مبتلا به اختلال خواندن در سطح پایین‌تر از حد انتظار مطالعه می‌کنند.
باید این موضوع را درک کنید که دیسلکسیا، یک بیماری نیست. این وضعیت مربوط به نحوه ذخیره و دسترسی مغز به اطلاعات در حین خواندن است. داشتن دیسلکسیا نشان‌دهنده هوش پایین نیست! در واقع، محققان هیچ ارتباطی بین هوش و اختلال خواندن پیدا نکرده‌اند. برخی از افراد بسیار باهوش و موفق مبتلا به اختلال خواندن عبارت‌اند از: توماس ادیسون، اف. اسکات فیتزجرالد و استفان اسپیلبرگ!
علت بروز اختلال خواندن چیست؟
افراد مبتلا به دیسلکسیا در تشخیص صداهای مختلف سازنده کلمات و ارتباط آن‌ها با حروف دچار مشکل هستند. دیسلکسیا به سطح کلی هوش فرد ارتباطی ندارد. کودکان و بزرگسالان با تمام توانایی‌های فکری می‌توانند تحت تأثیر اختلال خواندن قرار گیرند.
علت دقیق اختلال خواندن ناشناخته است؛ اما به نظر می‌رسد اغلب ارثی است. تصور می‌شود که ژن‌های خاصی که از والدین به فرزندان به ارث رسیده‌اند، ممکن است به گونه‌ای با هم عمل کنند که بر نحوه رشد برخی از قسمت‌های مغز در اوایل زندگی تأثیر بگذارند.
علائم دیسلکسیا
علائم و نشانه‌های اختلال خواندن از فردی به فرد دیگر متفاوت است. هر فردی که این مشکل را دارد، الگوی منحصربه‌فردی از نقاط قوت و ضعف نشان می‌دهد.
برخی از رایج‌ترین علائم دیسلکسیا را در ادامه ذکر خواهیم کرد:
کودکان پیش دبستانی
در برخی موارد، تشخیص علائم اختلال خواندن قبل از شروع مدرسه ممکن است.
علائم دیسلکسیا می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- مشکل در یادگیری حروف الفبا
- ناتوانی در به خاطر سپردن کلمه مناسب برای استفاده در جمله مربوطه یا عدم توانایی ساخت جملات صحیح
- تأخیر در رشد گفتار در مقایسه با سایر کودکان هم‌سن (اگرچه این مشکل می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد)
- مشکلات گفتاری، مانند ناتوانی در تلفظ صحیح کلمات طولانی و «درهم ریختن» عبارات (به عنوان مثال، گفتن «هسیلوپتر» به جای «هلیکوپتر»)
بچه‌های دبستانی
علائم اختلال خواندن معمولاً با شروع مدرسه و تمرکز بیشتر روی یادگیری خواندن و نوشتن آشکارتر می‌شود.
علائم دیسلکسیا در کودکان 5 تا 12 ساله عبارت‌اند از:
- دست خط ضعیف
- سرعت نوشتن پایین
- مشکل در حمله به کلمات
- آگاهی واج شناختی ضعیف
- مشکل در یادگیری روزهای هفته
- مشکل در یادگیری نام و صداهای حروف
- گیج‌شدن در مورد ترتیب حروف در کلمات
- املای اشتباه و غیرقابل پیش بینی و ناسازگار کلمات
- آهسته خواندن یا اشتباه کردن هنگام خواندن با صدای بلند
- پاسخ دادن به سؤالات به صورت شفاهی، اما در نوشتن پاسخ مشکل دارند
- سردرگمی در مورد حروفی که شبیه به هم هستند و استفاده اشتباه از حروف
- مشکل در مکتوب کردن زبان نوشتاری و طولانی‌تر از حد معمول طول می‌کشد تا کار نوشتاری کامل شود
آگاهی واج شناختی
آگاهی واج شناختی توانایی تشخیص این است که کلمات از واحدهای کوچکتر صدا (واج‌ها) ساخته شده‌اند و تغییر و دستکاری واج‌ها می‌تواند کلمات و معانی جدیدی ایجاد کند.
کودکی با آگاهی واج شناختی ضعیف ممکن است نتواند به درستی به این سؤالات پاسخ دهد:
- به نظر شما چه صداهایی کلمه «کلم» را تشکیل می‌دهند و آیا این صداها با صداهایی که کلمه «کلاه» را تشکیل می‌دهند، متفاوت هستند؟
- اگر صدای «p» را در «pot» به صدای «h» تغییر دهید، چه کلمه‌ای خواهید داشت؟
مهارت حمله به کلمه (Word attack)
کودکان خردسال مبتلا به اختلال خواندن ممکن است با مهارت حمله به کلمه مشکل داشته باشند. این توانایی درک عبارات ناآشنا با استفاده از کلمات کوچکتر یا مجموعه حروفی می‌باشد که کودک قبلاً یاد گرفته است.
به عنوان مثال، کودکی که مهارت حمله به کلمات را دارد، ممکن است برای اولین بار کلمه «حمام آفتاب» را بخواند و با تقسیم کردن آن به «آفتاب»، «حمام» معنای کلمه را درک کند.
نوجوانان و بزرگسالان
علاوه بر مشکلاتی که قبلاً ذکر شد، علائم دیسلکسیا در نوجوانان و بزرگسالان می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- املای ضعیف
- مشکلات بازنگری برای امتحانات
- مشکل برای رعایت ضرب الاجل‌ها
- مشکل در یادداشت‌برداری یا کپی کردن متون
- مشکل در برنامه‌ریزی و نوشتن مقاله، نامه یا گزارش
- مشکل برای به خاطر سپردن مواردی مانند پین کد یا شماره تلفن
- زبان نوشتاری ضعیف (مثلاً، حتی اگر در مورد موضوع خاصی آگاهی زیادی داشته باشند، ممکن است در نوشتن آن دچار مشکل شوند)
مشکلات مرتبط به دیسلکسیا
برخی از افراد مبتلا به اختلال خواندن، مشکلات دیگری نیز دارند که مستقیماً به خواندن یا نوشتن مرتبط نیستند.
این مشکلات عبارت‌اند از:
- حافظه کوتاه مدت ضعیف
- سازماندهی و مدیریت ضعیف زمان
- مشکل با اعداد (اختلال در حساب کردن)
- مشکلات هماهنگی فیزیکی مانند اختلال هماهنگی رشدی (دیسپراکسی)
- مشکلات تمرکز و توجه، از جمله اختلال کم‌توجهی بیش فعالی (ADHD)
تشخیص اختلال خواندن
هرچه ابتلا به دیسلکسیا زودتر تشخیص داده شود، مداخلات آموزشی مؤثرتر خواهد بود؛ اما شناسایی اختلال خواندن در کودکان خردسال هم برای والدین و هم برای معلمان می‌تواند دشوار باشد، زیرا علائم و نشانه‌ها واضح نیستند.
اگر نگران پیشرفت فرزندتان در خواندن و نوشتن هستید، ابتدا با معلم او صحبت کنید. اگر علائم واضحی وجود دارد، فرزندتان را نزد پزشک عمومی ببرید. ممکن است فرزند شما مشکلات سلامتی داشته باشد که بر توانایی خواندن یا نوشتن او تأثیر بگذارد.
به عنوان مثال، فرزند شما ممکن است مشکلات زیر را داشته باشد:
- مشکلات شنوایی
- اختلال نقص توجه و بیش فعالی (ADHD)
- مشکلات بینایی، مانند نزدیک‌بینی یا دوربینی
اگر فرزند شما هیچ مشکل اساسی آشکاری برای توضیح مشکلات یادگیری خود نداشته باشد، ممکن است به روش تدریس به خوبی پاسخ ندهد و به رویکرد متفاوتی نیاز باشد.
